Naimi dhe Luli

Nga Ibrahim Rexhepi – Sikur të kishte mundësi ligjore, atëherë në postin e drejtorit të doganave të Kosovës, sipas konkurrencës së tashme, lirisht mund të emërohen dy veta – Naim Huruglica dhe Lulzim Rafuna.

Sado që mund të duket qasje favorizuese, por bazuar në eksperiencën dhe në performancë, atëherë, në mesin e 20 vetave të interesuar për postin e drejtorit menaxhues të Doganës së Kosovës e meritojnë dy veta – Naim Huruglica dhe Lulzim Rafuna. Jo për faktin se që të dy punojnë në këtë institucion, por pse kanë edhe disa aftësi të tjera, të cilat i kanë dëshmuar gjatë punës që bëjnë. I pari, është kreator i doganave moderne kosovare, atyre pa petkun e UNMIK-ut dhe pa hipotekat nga e kaluara kertesiane e këtij institucioni, kurse i dyti është jurist me një vizion të ri për ligjin dhe për shtetin. Madje, asnjëri prej tyre nuk e ka për qejf të veshë petkun me ngjyrë të theksuar të kuqe, apo blu.

Naim Huruglica dhe Lulzim Rafuna jo fort moti ishin në bankën e të akuzuarve pse iu kanë mundësuar disa kompanive që kenë përfitime të paligjshme duke importuar cigare me akcizë të ulët, ndërsa i kanë shitur një muaj më vonë, kur është ngritur akciza. Tash në CV nuk e kanë as këtë njollë, së paku sipas vendimit të gjykatës. Po ashtu, diku para 4-5 vitesh ka pasur një tentativë për largimin e Huruglicës nga ky vend, ashtu që të sillet dikush më i përshtatshëm për konjukturën e asaj kohe, së paku si flitej në koluare, mirëpo, shpëtoj “falë ndërkombëtarëve nga ICO-ja”.

Mirëpo, duket se zgjedhja e të parit të institucionit që furnizon me para arkën e shtetit do të kalojë në shenjë të një konkurrence të ashpër. Dhe, është mirë që në këtë konkurs kanë aplikuar 20 veta, meqenëse kjo dëshmon se nuk është e varfër oferta nga “tregu i punës”. Mirëpo, duhet pasur parash se në këtë detyrë nuk mund të zgjidhet secili . Madje, më së paku e meritojnë ata që janë të gatshëm të hyjnë në lojëra të dyshimta me individë nga pushteti, apo me biznese që veprojnë në margjina të ligjit. Këta, nuk i duhen as pushtetit, e as biznesit. Nga ana tjetër, kriteret që kërkon ligji për këtë vend pune janë të përgjithësuara. Kjo është e zakonshme, meqenëse aty do të ishte e dëmshme nëse kërkohen edhe specifikat e tjera, meqenëse krijon mundësi për përshtatje të konkursit, ose e ngushton mundësinë e konkurrencës, meqenëse iu pamundëson paraqitjen e të tjerëve jashtë këtij institucioni. Por, megjithatë duke pasur parasysh rëndësinë dhe ndjeshmërinë që kanë doganat, atëherë nuk mund të jetë drejtor menaxhues i tyre dikush pse paska diplomë universitare, apo pse se ka një përvojë drejtorllëku në ndonjë kooperativë, apo në hoteleve të kategorisë “pesë euro pushimi”.

Kur është në pyetje performanca e ish-drejtorit dhe u.d. drejtorit aktual të doganave ajo është e lidhur ngushtë me efikasitetin e krejt këtij institucioni, si edhe gjendjen e përgjithshme në treg. Në këto rrethana kanë ardhur në shprehje aftësitë organizative dhe menaxhuese, meqenëse vëllimi i punës, përkatësisht i importit dhe i sigurimit të të hyrave në buxhet varen nga faktorët e tjerë- fuqia e tregut dhe politikat që i udhëheq shteti. Pjesëmarrja e të hyrave nga kufiri në tërësinë e parave që ka buxheti ende është shumë e lartë dhe kjo më shumë reflekton nivelin e ulët të zhvillimit ekonomik, varshmërinë e madhe nga importi, si edhe shkallën e ngarkesës me taksa e tatime kufitare që i bëhet individit. Por, qeveria aktuale ende e sheh kufirin si mundësinë më të lehtë për mbushjen e arkës. Në këtë mozaik, Dogana e Kosovës është vetëm një mekanizëm ekzekutues i politikave që përcakton qeveria, kurse i vulosë parlamenti.

Ndërsa, nëse performanca e doganës vlerësohet vetëm për mes parasë, atëherë ajo del e mirë. Ajo në vitin 2012 në buxhet solli 20 për qind më shumë të hyra se në vitin 2010 , ndërsa sivjet kjo rritje duhet të jetë 30 për qind. Në këtë rritje ndikim kryesor kanë të hyrat e realizuara nga TVSH-ja dhe akciza, ndërkaq taksa doganore ka rënie të vazhdueshme të pjesëmarrjes. Kjo do të ndodhë edhe më tutje, pas MTL-së me Turqinë prej nga importohen mallra në vlerë rreth 200 milionë euro, apo, më vonë edhe me BE-në, nga e cila vjet importi ishte afër një miliard euro. Megjithatë, duhet thënë se rritja e të hyrave nga kufiri ka ndodhur në kohën importi ka normë më të ulët të rritjes. Vjet ai ishte 0,6 për qind më i lartë se në vitin 2011 dhe 16,2 për qind më i lartë se në vitin 2010.

Mirëpo, vështruar vetëm sipas shifrave atëherë dogana duket vetëm si zyra për vjeljen e taksave. Ndërkaq, ajo është më shumë se kjo. Doganat janë segment i rëndësishëm për zhvillimet në treg, posaçërisht kur është në pyetje trajtimi i bizneseve në kufi, lufta kundër kontrabandës, evazionit fiskal, shpëlarjes së parasë, dhe e korrupsionit brenda këtij institucioni. Nga këtu del edhe arsyeja pse duhet pasur kujdes se kush emërohet në krye të këtij institucioni.

(Autori është kolumnist i rregullt i gazetës “Tribuna”)