Instituti Albanologjik i Prishtinës dhe Shoqata e Gjuhës Shqipe e Kosovës, ka hapur konferencën shkencore me rastin e 40 vjetorit të Kongresit të Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe, i mbajtur për herë të parë në Tiranë në vitin 1972.
Organizatorët e konferencës, Isa Bajçinca, Shefkije Islamaj dhe Hysen Matoshi, në ditën e parë të saj kanë shpërndarë mirënjohje për Rexhep Qosjen, Idriz Ajetin dhe Ahmet Kelmendin si përfaqësues të asaj kohe të Kosovës në Tiranë.
Kryetari i Kuvendit të Kosovës Jakup Krasniqi tha se kjo trashëgimi e mirëfilltë është e rëndësishme për të ardhmen dhe mbrojtjen e standardeve të gjuhës shqipe. Krasniqi ndër tjerash u shpreh ”Se gjuha shqipe tashmë ka bërë dyzet vjet si gjuhë e standardizuar, kombi shqiptar në të gjithë hapësirën e tij gjeografike, në shkollë e institucione përdor gjuhën shqipe të standardizuar që nga viti 1972, i mundësuar nga kongresi i Manastirit në vitin 1908. Gjuha Shqipe është gjuhë e gjallë, jo vetëm në kuptimin se flitet nga rreth 10 milionë shqiptar, por se ajo është edhe në zhvillim te përhershëm dialektik” u shpreh Krasniqi.
Të pranishëm të tjerë ishin gjuhëtar nga mbarë trojet shqiptare, të cilët treguan kujtimet e tyre se si kishin ndodhur organizimet e konferencave ndër vite, për të standardizuar gjuhën shqipe. Njëri ndër delegatët e Kongresit të parë të Drejtshkrimit, akademik Rexhep Qosja, si delegat i asaj kohe nga Kosova, tregoi kujtimet e tij në takimet me gjuhëtaret e Shqipërisë në vitin 1972. “Standardet e gjuhës shqipe kanë marrë rrugë nga konferenca e parë e mbajtur në vitin 1972 dhe gjer më tani ka ecur mjaftueshëm në transmetimin e saj në shkolla si gjuhë e unisuar shqipe” tha akademik Qosja.
Kryetari i lidhjes së shkrimtarëve Adem Demaçi, pjesëmarrës në konferencë, tha të mos kishte shumë vërejtje për standardin e shqipes, pos atyre gabimeve gjuhësore që bëjnë mediat kosovare. Ndërkaq, profesori i gjuhës shqipe Ahmet Kelmendi, duke kujtuar kohën si pjesëmarrës i konferencës shkencorë në Tiranë, tha se ishin kohë të vështira dhe me ndikim nga politika në atë kohë ”Politika e asaj kohe na bëri të jemi shqiptar e të mburremi sot”, tha Kelmendi. Në këtë konference pjesëmarrës të tjerë ishin edhe: Jani Thomaj, Thanas Feka, Vilma Proko, Sabri Fetiu, Anila Çepani, Bagzad Baliu, Naser Pajaziti etj.
Ndërsa në ditën e dytë me referencat, konferencën gjuhësorë e kanë nisur akademiku nga Shqipëria, Emil Lafe, me temën “Rëndësia historike kombëtare dhe vlera kulturore e Kongresit të Drejtshkrimit”, i cili ndër të tjera tha se kjo ngjarje e gjuhës i kujton atij kohën e dyzet viteve më parë: ” Ne delegatët dhe pjesëmarrësit e tjerë të këtij kongresi na bën të ndjejmë sërish përjetimin e asaj ngjarje të madhe, ishte java e nëntorit të vitit 1972, ishte java e gjuhës shqipe dhe gjuhësisë shqipe” tha akademiku Lafe.
Ndërkaq si pjesëmarrës në këtë konference foli edhe Shefki Sejdiu i cili prezantoi temën “Edhe diçka rreth gjuhës shqipe, gjuhës së njësuar dhe gjuhës standarde kombëtare”. Pas tij me referencë u paraqit studiuesi e shkrimtari Agim Vinca, i cili prezantoi temën “Gjuha standarde shqipe dhe çintegruese” i cili përveç tjerash ka thënë se normimi i gjuhës është një ndër të vetmet probleme që konsiderohet si problem i zgjidhur nga shqiptarët: “Gjuha standarde shqipe është i vetmi problem që ne shqiptarët e kemi zgjidhur deri më tani”, u shpreh Vinca.
Konferenca dyditore ka përcjell edhe tema të tjera me gjuhëtarë si: Haki Ymeri, Abdullah Zymberi, Murat Blaku etj. Konferenca dy ditore është mbajtur për shënimin e katër dekadave të normimit të gjuhës shqipe, dhe në kuadër të 100 vjetorit të shtetit shqiptar.(zeri)
