RCCOLA

Kraja: Ne kemi dështuar të bëjmë shtet normal

/ 21 minuta lexim

Krejt atë që është duke ndodhur aktualisht në Kosovë, shkrimtari Mehmet Kraja e sheh si një luftë për ndërtimin e shtetit dhe të profilizimit të shoqërisë.

Këto dy beteja, sipas tij, po zhvillohen në një ambient të degjeneruar, ku liderët politikë përfillin vetëm interesat që lidhen me pushtetin e tyre. Por, Kraja nuk heziton t’a thotë se në mbrapshti, përveç politikanëve, janë përfshirë edhe prijësit fetarë, e bashkë me ta edhe njerëzit e zakonshëm.

“Elitat politike nuk krijohen me ndonjë konstruksion jashtë shoqëror, ato janë pjesë e konstalacionit shoqëror, pjesë e mentalitetit, e etnopsikologjisë, trashëgimisë historike, e shtresimeve sociale, e botëkuptimit dhe pikëpamjeve, e kulturës politike etj”, shpjegon Kraja.

“Ne kemi dështuar të bëjmë shtet normal…”, shton ai.

Por, kosovarët nuk janë të vetëm, në një situatë të tillë.

“Çuditë shqiptare duket sikur nuk marrin fund asnjëherë” thotë Kraja teksa elaboron se pse shoqëritë shqiptare vazhdojnë të stagnojnë – Shqipëria 20 vjet pas ndërrimit të sistemit e Kosova 15 vjet pas përfundimit të luftës.

Në intervistën për Express, Kraja flet edhe për raportet Kosovë – Shqipëri, çështjen e shumë diskutuar të gjuhës standarde, ndikimin e religjionit në situatën aktuale, rolin e intelektualit në shoqëri, vizitën e fundit të Kryeministrit turk Recep Tayyip Erdogan dhe marrëdhëniet e shqiptarëve me Turqinë etj.

Express: Këto ditë në Kosovë qëndroi Kryeministri i Turqisë Recep Tayyip Erdogan, i cili me fjalimin e tij vetëm i rikonfirmoi aspiratat turke, që disa shtete të Ballkanit përfshirë edhe Kosovën, të futen në zonën e influencës së Ankarasë. Kryeministri Thaçi kishte diçka tjetër në mendje duke e çuar Erdoganin në Prizren, por zyrtari i lartëturk e shfrytëzoi vizitën më shumë për të promovuar atë që shumëkush tashmë e cilëson si politikë neootomane të autoriteteve të shtetit turk. Si e komentoni këtë?

M.Kraja: Fjalimi i Erdoganit, reagimet agresive ndaj deklaratës së presidentes Jahjaga për shamitë dhe fenë në shkolla, ikonografia fetare që është e pranishme në jetën tonë të përditshme, të gjitha këto se bashku dëshmojnë se diçka është duke ndodhur në këtë vend, se ka diçka që vlon përbrenda, se bëhet fjalë për një shoqëri të trazuar. Shoqëria kosovare nuk është profilizuar ende, prandaj synimet për ta dominuar atë janë agresive, nuk njohin kufizime, nuk njohin rend vlerash. Nuk është çudi që në këtë betejë për ta profilizuar shoqërinë kosovare janë futur në garë dy koncepte, dy filozofi, dy botë, të cilat në këtë vend kanë pasur një ndarje shekullore dhe kanë sjellë tragjedi të mëdha. Është e frikshme ta mendosh se një Kosovë me dhjetë mijë kilometër katrorë, një botë shqiptare me gjashtë-shtatë milionë banorë, bëhen arenë e përplasjeve të këtilla planetare. Në kontekst të këtyre zhvillimeve, dua të them edhe një gjë: Perëndimi, NATO-ja bëri në Kosovë njërën nga luftërat më parimore në historinë e njerëzimit, por, për shkak të konjukturave politike globale, i la kosovarët që t’i bëjnë vetë dy beteja gati të pamundshme: ndërtimin e shtetit dhe profilizimin e shoqërisë. Ne jemi në betejë për t’i bërë këto dy gjëra. Lufta për Kosovën nuk ka përfunduar ende.

Express: Kosova i ka hapur dyert për bizneset turke, e bashkë me këtë për shumëkënd edhe dyert e nënshtrimit ndaj Turqisë. Dihet që Qeveria nuk i rezistoi kërkesës turke për ndryshimin e “paragrafëve fyes ndaj Perandorisë Osmane”…

M.Kraja: Po, mendoj se tani vjen radha të themi diçka për Turqinë, më shumë në kontekst të asaj që thamë më parë, rreth profilizimit të shoqërisë kosovare. Turqia, duke qenë investitori kryesor në Kosovë (për shkak të krizës që ka përfshirë pjesën më të madhe të botës) ka filluar të krekoset pa takt, madje të sillet me arrogancë në shtëpinë tonë. Në sjelljen e Turqisë ndaj Kosovës dhe ndaj shqiptarëve mungon takti diplomatik, mungon respekti, me një fjalë, është sjellje primitive. Me anë të kësaj miqësie “vëllazërore” ndaj shqiptarëve, Turqia po fsheh tri gjëra: e para, aspiratat neootomane; e dyta, pjesëmarrjen në gjenocid ndaj shqiptarëve (Turqia e Ataturkut, pra jo Perandoria Otomane, ka qenë aleate e dy ish-Jugosllavive për shpërnguljen e shqiptarëve nga Kosova); dhe, e treta, detyrimet që ka ndaj komunitetit shqiptar në Turqi. Pra, thënë me një fjalë, është një sjellje tipike turke, të tillë që e kemi njohur gjatë historisë, e pasinqertë, anadollake në mentalitet dhe bizantine në politikë. Mos u çuditni, nëse pas disa ditësh Erdogani thërret Daçiqin në Ankara dhe ia thotë po ato që ua tha Ramës dhe Thaçit në Prizren. Kështu ka bërë Turqia deri më tani dhe, më sa shihet, nuk ka ndonjë arsye madhore të mos bëjë kështu edhe në të ardhmen. Sido që të jetë, duhet thënë se me këtë “dashuri” kaq të madhe që e paska ndaj shqiptarëve dhe që nuk e ka dëshmuar gjatë historisë, Turqia mbulon interesa shumë të mëdha që ka në drejtim të Ballkanit dhe të Europës. Duke parë këtë rrethanë, mbase është koha që shqiptarët, më në fund, të fillojnë të bëjnë politikë mbi bazat e reciprocitetit me Turqinë. Një politikë e këtillë do të na kthente sadopak dinjitetin e humbur.

Express: Në anën tjetër, Kryeministri i Shqipërisë Edi Rama po ashtu ka shpallë Turqinë aleat dhe partner strategjik, ndërsa popullin shqiptar dhe turk – popuj vëllezër. A mendoni se ky është drejtimi në të cilin duhet të shkojnë dy shtetet dhe shoqëritë shqiptare?

M.Kraja: Në politikën shqiptare ka shumë makivelizëm, kështu që është vështirë të thuhet një gjë e saktë, e cila nuk do të demantohej pastaj. Por një gjë është tashmë është e qartë: liderët shqiptarë nuk merren me vizione, me fenomene shoqërore dhe gjëra të këtilla. Ata merren me interesa pragmatike, jo të shoqërive dhe të shteteve shqiptare, por të pushtetit të tyre. Kjo murtajë, pra mercenarizmi i jashtëm dhe i brendshëm, ka përfshirë të gjithë shqiptarët, pavarësisht në janë liderë shtetërorë apo politikë, në janë liderë fetarë apo njerëz të zakonshëm të jetës qytetare. Le të shohim, ta zëmë, se çfarë i lidh liderët shqiptarë aktualë, në pikëpamje botëkuptimore, me fenë, me islamin. Asgjë. Të gjithë, përfshirë edhe liderin e Partisë së Drejtësisë, apo të Vetëvendosjes, të LDK-së, të PDK-së, të PS-së, të PD-së, apo të BDI-së, pra të gjithë këta, flas gjithnjë në pikëpamje botëkuptimore, kanë lidhje më të afërta me marksizëm-leninizmin ose me komunizmin jugosllav, sesa me islamin. Por çfarë po ndodh tani? Që të gjithë heshtin ose “bëjnë prokopi”, pra koketojnë me fenë, jo pse iu dhemb zemra për “gjendjen shpirtërore” të kombit apo gjëra të këtilla, por thjeshtë e bëjnë këtë për interesa politike ose elektorale. Më anë tjetër, sado që mund të duket e çuditshme, në Kosovë ka edhe fundamentalizëm katolik, respektivisht të krishterë. Vetë Katedralja e Prishtinës, vendi ku është ndërtuar ajo, madhësia e saj, përfshirë edhe disa deklarata të pamatura të krerëve të Kishës Katolike të Kosovës, e dëshmojnë pikërisht këtë.

Express: Shqipëria edhe 20 vjet pas tranzicionit përballet me një stagnim kolosal në të gjitha fushat. Hiç më mirë nuk qëndron as Kosova, gati 15 vjet pas përfundimit të luftës. Sipas jush ku është defekti kryesor i dy shoqërive?

M.Kraja: Çuditë shqiptare duket sikur nuk marrin fund asnjëherë. Gjatë gjithë shekullit XX, edhe më përpara, ne kemi pasur kundër vetes historinë. Pastaj gjërat morën një drejtim tjetër, shqiptarët u bënë komb me fat, u ndërpre rrjedha negative e historisë, por, për çudi, si për ta miratuar atë që thoshte Konica shumë vjet përpara, kundër Shqipërisë dhe Kosovës u bënë vetë shqiptarët, pra jo historia, por përditshmëria e tyre, realiteti, ajo që varet dhe është vetëm në dorë të tyre. Natyrisht, nuk është aq vështirë të shpjegohen gjërat, por është shumë vështirë të ndryshohet kjo rrjedhë negative. Do të përmend disa arsye përse ndodh kjo: mungesa e emancipimit, deficiti i atdhedashurisë, vetëdija e ulët politike, mungesa e vetëdijes shtetërore, mercenarizmi, prirjet vetëshkatërruese, dhe, natyrisht, një konstantë e vazhdueshme e subversionit të jashtëm. Kemi jetuar dhe vazhdojmë të jetojmë nën një rrethim shtetesh me prirje raciste. Porse ky racizëm i rrethit nuk ka prodhuar te ne vetëm vitalitet, siç pretendojmë ndonjëherë, por edhe prirje vetëshkatërruese. E marrim si shembull regjistrimin e fundit të popullsisë në Shqipëri dhe në Kosovë. Është anekdotik synimi i shëmtuar, të thuash gjithë-ballkanik, përfshirë edhe disa sponsorë europianë, për të zvogëluar numrin e shqiptarëve kudo që jetojnë ata: Greqia i ka zhbërë arvanitasit, Maqedonia përpiqet me mish e me shpirt ta zvogëlojë numrin e shqiptarëve, Serbia dhe Mali i Zi gjithashtu. Por kufizohet me absurdin përpjekja e ethshme e vetë dy shteteve shqiptare për ta zvogëluan numrin e banorëve të vet, duke bërë një regjistrim të popullsisë sa më për faqe të zezë. E dini pse? Që numri sa më i vogël i popullsisë të reflektojë për pushtetarët tregues sa më pozitivë në ekonomi, zhvillim, punësim etj. Gjithsesi, një matematikë komb-vrasëse e pashembullt në botë.

Express: Ku i shihni rreziqet më të mëdha për Kosovën aktualisht? Varfërinë, korrupsionin, krimin e organizuar, një elitë politike plotësisht të paaftë për të menaxhuar vendin, një sistem edukimi që nuk arsimon, rritjen e fundamentalizmit fetar…?

M.Kraja: Kosova nuk u bë siç e kishin ëndërruar ata që e deshën më së shumti. Ëndrra për Kosovën si vend i njerëzve të lumtur, u vra që në gjenezën e saj. Duket se pritshmëria ka qenë shumë më e madhe, nga ç’ishte në gjendje të ofronte bërja e lirisë dhe e shtetit. Tani Kosova u bë vend “normal”, i zhveshur nga idealizmat dhe ëndrrat, një vend ku njerëzit nuk kanë më iluzione. Ky është rreziku më i madh për një vend, kur askush nuk e do më atë, kur secili do të përfitojë prej tij, gjithsecili e zhvat dhe, si kundërvlerë, nuk i jep asgjë, madje as diçka që është krejt eterike, siç është idealizmi patriotik. Bëhet fjalë për një korrupsion të shpirtit dhe mendjes, që shkon përtej racionales. Për mua, pra, rrezik më të madh për Kosovën përbën mungesa e idealizmit të njerëzve të saj.

Express: Jeni një intelektual, dhe në dy dekadat e fundit keni qenë shumë aktiv në jetën publike. Si e përkufizoni ju intelektualin? Në trendët e sotme, a është roli dhe ndikimi i tij ai që ka qenë dikur?

Eco Higjiena

M.Kraja: Në parim, unë jam kundër rolit prijës të intelektualit dhe fetisheve të këtilla. Ne kemi trashëguar një përfytyrim iluminist për këtë kategori njerëzish dhe tani përballemi me rrënimin e këtij imazhi. Në fakt, ky imazh duhej të rrënohej, sepse inteligjencia krijuese dhe shkencore e një vendi, jashtë institucioneve përfaqësuese, nuk ka mandat të vendosë për çështje të kombit. Këtu ekziston edhe një ngatërresë tjetër: në të shkuarën, te ne,inteligjencia është kundruar gjithnjë e ndarë nga shteti, ose si opozitë e shtetit, sepse shteti nuk ishte yni. Tani rrethanat kanë ndryshuar, edhe perceptimi i intelektualit duhet të ndryshojë, duhet të forcohet identiteti i tij krijues dhe të mënjanohet gradualisht aureola mitike, e cila e rrethonte dikur dhe që shpesh ishte e rreme. Unë, gjithashtu, jam kundër monopolit, që mund të vendosin disa njerëz të autoritetshëm, të cilët e identifikojnë veten me institucionet. Kjo është veçori e shoqërive parainstitucionale. Ne kemi pasur raste të këtilla, kur këta individë të autoritetshëm, me aureolën e liderëve shpirtërorë, e kanë keqpërdorur mitin e intelektualit, sikundër që e kanë keqpërdorur kombin dhe shtetin. Por, më anë tjetër, unë nuk heq dorë, në asnjë rrethanë, nga roli i intelektualit në fushën e ideve, në fushën e mendimit kritik, pastaj për krijimin e vlerave, apo të standardeve dhe kritereve, qofshin edhe moralë, për matjen këtyre vlerave.

Express: Si e shpjegoni që nuk ka asnjë autoritet intelektual fjala e të cilit do të nxiste debate që në shoqëri normale janë rigjeneruese për shoqërinë?

M.Kraja: Për autoritetet intelektuale e thash mendimin tim, ndërsa për debatet duhet të them edhe diçka tjetër. Nuk mund të ketë debate intelektuale në një shoqëri, çfarë është kjo e jona, jo vetëm pse në fushën e ideve kemi mungesa të mëdha, por më shumë për faktin se prirjet e njerëzve në këtë rrethanë shkojnë nga pragmatizmi dhe hedonizmi. Pikë së pari mungon atmosfera, janë rrënuar kodet etike, është shkatërruar rendi i vlerave, është korruptuar shpirti dhe mendja njerëzore. Bie fjala, zë e shkruaj unë një libër për problemet e fesë në Kosovë, një problem që do të duhej të nxiste debat. Çfarë do të ndodhte pastaj? Së pari, për shkak të disa konjukturave, disa medie do ta heshtnin daljen e librit, por një depërtim në opinion do të ndodhte, megjithatë. Po me këtë rast, një orgji e tërë fundamentalistësh dhe ata që shtiren si të tillë do të më vihej prapa në internet, me sharje dhe fyerje nga më të përbindshmet, natyrisht pa lexuar librin. Derisa unë, i stresuar, do t’i kaloja ditët dhe netët me shqetësime dhe gjumë të paktë, kolegët e mi do të bënin kokrrën e sefasë, duke bredhur nga universiteti në universitet, duke mos mbajtur mësim, madje duke u bërë anëtar i Akademisë, koleg me mua, pa bërë asgjë. Derisa unë do të kaloja rrugës, i sharë dhe i fyer, ata do të talleshin prapa krahëve të mi: librin tim nuk do ta lexonin, statusi i tyre shoqëror do të vazhdonte të ishte i mirë, më mirë nga imi, dhe gjumin e natës do ta bënin të qetë. Këtu mbaron rrëfimi. Për të shkruar një libër të tillë, satisfaksioni material është zero, satisfaksioni moral është i paqenë, ndërsa satisfaksioni intelektual, përveç se është eterik, është i pamjaftueshëm për të të mbrojtur jo vetëm nga prirjet linçuese që ka realisht kjo shoqëri postraumatike, por më shumë për të të mbrojtur nga vaniteti i përgjithshëm. E, është e ditur, vaniteti dhe injoranca shkojnë bashkë.

Express: Përveç për konsum të brendshëm, Kosova sot nuk prodhon asgjë në letërsi, as në kinematografi, as në sport, e as në fushat tjera, e të mos flasim për shkencë. Natyrisht këtu nuk duhet futurkosovarët e suksesshëm nëpër botë, sepse në suksesin e tyre vendi i ynë nuk ka kontribuar asgjë, përjashto prejardhjen gjeografike? Pse është kjo gjendje?

M.Kraja: Jo, jo, nuk është e vërtetë. Kosova ka potencial krijues në përpjestim të drejtë me madhësinë e saj. Ka shkrimtarë të mirë, ka piktorë të mirë, ka kompozitorë të mirë. Problemi është se ju nuk i lexoni librat e tyre, nuk i shihni ekspozitat e tyre, nuk shkoni në koncertet e tyre, ndërsa në Facebook prania e tyre është pahetueshme. Përveç rrjeteve sociale në internet, medialitetin kulturor te ne e dominojnë bërësit e performansave të rastit, disa individë OJQ-sh, të cilët paguhen rëndë për ta kthyer Kosovën me çdo kusht në hapësirën kulturore të ish-Jugosllavisë. Në hapësirën tonë kulturore më shumë zënë vend festivalet e filmave pa filma, se krejt puna tjetër krijuese. Këto janë marrëzitë tona, që nuk gjejnë krahasim. Është krejt logjike, para se ta marrë dikush mallin tënd për konsum, së pari duhet të të shohin që e konsumon vetë atë.

Express: Në Kosovë kurrë nuk ka qenë më lehtë se sot të merret një diplomë universitare, magjistraturë apo doktoraturë që janë të pavlefshme jashtë kufijve të Kosovës? Si e shpjegoni turrin e gjeneratave të reja për tituj akademikë, kur dihet se më një diplomë kosovare nuk mund të sigurojnë as edhe një vend pune?

M.Kraja: Nuk e di, nuk jam njohës aq i mirë i sistemit të arsimit, vetëm e di se Kosova ka nevojë për emancipim, e, nëse emancipimi lidhet në ndonjë mënyrë me diplomat universitare, këtë nuk mund ta them. Unë punoj vetë në universitet dhe qartë i shoh dy gjëra: e para, se universitetet tona (mbase edhe të rajonit) gradualisht po kthehen në shkolla të mesme, me përfshirje masive nxënësish dhe me cilësi të nxënies shkollore dhe jo të studimit universitar; dhe, e dyta, arsimit gradualisht po i hiqet funksioni iluminist dhe po kthehet në biznes. Vetëm se unë nuk po e kuptoj ku është shteti në këtë mes. Nuk e kuptoj, gjithashtu, si mund t’i lihet në dorë një sektori administrativ (i prirë për mosdije dhe korrupsion) të Ministrisë së Arsimit, ta zëmë, çështja e akreditimit, në një kohë që për një punë të këtillë kaq esenciale për sistemin tonë arsimor do të duhej të funksiononte një këshill kombëtar i akreditimit pranë kryeministrisë, në mënyrë që përgjegjësia për akreditimin t’i takonte nivelit më të lartë të shtetit. Ndërsa, sa u përket doktoraturave, dua të shprehem qartë mendimin tim: ajo që po ndodh aktualisht me doktoraturat ndërmjet Prishtinës dhe Tiranës është e turpshme.

Express: A ka shanse Kosova me këtë elitë politike një ditë të bëhet shtet normal? Apo ndoshta duhet pritur derisa këtë të hiqen nga skena politike, qoftë me vetëdijesimin e votuesit, ndihmës së prokurorëve apo ndihmës së biologjisë?

M.Kraja: Elitat politike nuk krijohen me ndonjë konstruksion jashtë shoqëror, ato janë pjesë e konstalacionit shoqëror, pjesë e mentalitetit, e etnopsikologjisë, trashëgimisë historike, e shtresimeve sociale, e botëkuptimit dhe pikëpamjeve, e kulturës politike etj. Asnjëri nga këta faktorë, që përmendni ju, marrë veç e veç, nuk e heqin nga skena një klasë politike, sepse ajo rigjenerohet me shpejtësi fantastike. Vdes një lider, por trashëgimtari i të njëjtit format tashmë është gati. Nuk votohet një lider, mirëpo tjetri që zë vendin e tij, është edhe më përbindësh. Futet në burg disa, kontingjenti tjetër e zëvendëson atë sa çel e mbyll sytë. Si mund të funksionojë shteti i së drejtës, sundimi i ligjit, bie fjala, kur klasa politike rekruton gjykatës të korruptuar, ndërsa gjykatësit e korruptuar mbrojnë mecenët e tyre? Pra, është një rreth vicioz, i cili nuk shpërbëhet me një veprim, por me ushtrimin e ndikimit të një kompleksi faktorësh. Ne kemi dështuar të bëjmë shtet normal, nuk është çudi që tani po dështojmë edhe në bërjen e një klase politike normale.

Express: Bashkimi kombëtar a është diçka reale që mund të ndodhë apo është vetëm një trill qesharak i shqiptarëve? Shqiptarët e kanë luksin të kenë dy shtete, por fatkeqësisht nuk po arrijnë t’i bëjnë funksionale. Për çfarë u duhet një shtet edhe më i madh dhe jo funksional?

M.Kraja: Merre si të duash, mundësi reale, ose trill qesharak, sepse edhe çështjet më madhore, kur i marrin në dorë njerëz të papërgjegjshëm, kalamajtë, bëhen trille komike.

Express: A ka një rezistencë nga kosovarët që të shmangin shqipen standarde, apo kjo shmangie është pasojë e një edukimi të keq gjuhësor tek ne?

M.Kraja: Edhe puna e gjuhës është pak më komplekse, ajo ka historinë e saj, ka shkaqet e hershme dhe të vona, ku përfshihet edhe arsimi, edhe tradita, edhe statusi dytësor i shqipes në Kosovë për një kohë të gjatë, sikundër edhe rrethanat historike, shoqërore, politike, kulturore etj. Vetëm një gjë dua t’ju them: në përvetësimin e standardit Kosova ka bërë jashtëzakonisht shumë, viteve të fundit ka shënuar përparim të ndjeshëm, ka ngecjet e saj, por ngecje dhe dështime ka edhe Shqipëria. Ta zëmë, nuk janë të pakta rastet, kur flasin disa jugorë, të ngjan sikur flasin greqisht me fjalë shqipe; disa të tjerë, nga Shqipëria bregdetare, kur flasin shqip të duket sikur këngëtojnë italisht.

Express: Mustafa Nano në librin e tij të fundit “Unë jam Gegë” thotë se çështja e shqipes standarde e ka tejkaluar Shkumbinin, si kufi ndarës mes dialektit Gegë dhe Toskë, dhe tashmë është zhvendosur në Morinë. A mendoni se për shkak të një lloj hegjemonie mediale që vjen nga Tirana problemi i shqipes standarde do të tejkalohet edhe nga ne shqiptarët e Kosovës?

M.Kraja: Nuk do të duhej të përgjigjesha në këtë pyetje, vetëm për faktin se më citoni këtu një gazetar jokompetent, madje aksidental, dhe nuk iu referoheni profesionistëve, atyre që janë kompetentë dhe që çështjen e gjuhës e trajtojnë me informacion të mjaftueshëm, me dije kulturore dhe me akribi shkencore. Me injorantë të këtillë nuk do të doja kurrë t’i diskutoja çështjet e gjuhës, madje as të motit. E them këtë, sepse një kastë njerëzish në Shqipëri duan të gjejnë një shkak për ta përjashtuar Kosovën nga bota shqiptare, duan ta ekskomunikojnë atë, madje duan ta demonizojnë në pikëpamje kulturore, gjuhësore, historike, politike etj. Për arsye që nuk mendoj se mund t’i shpjegoj këtu, në Shqipëri ekziston jo vetëm refuzimi ndaj Kosovës, por ndonjëherë edhe një “fobi” antikosovare. E shëmtuar, gjithsesi. Janë po ata që Shqipërinë e shohin deri në Tiranë, ndërsa, sipas mendjes së tyre, që nga Kamza e tutje në veri, Shqipëria është e banuar me talibanë. Tani ky kufi paska arritur deri në Morinë. Goxha përparim! Pra, këtu nuk kemi të bëjmë me problemet reale të shqipes standarde, por me mendjet e tyre të kufizuara. Shikuar nga prizmi i këtillë, i një paternalizmi primitiv nga Tirana, problemet gjuhësore të Kosovës nuk do të tejkalohen kurrë, sepse ata nuk kuptojnë se çfarë është standardi gjuhësor, çfarë është diversiteti dialektor, çfarë janë shtresimet sociale dhe historike gjuhësore etj. Ata thjeshtë duan ta përjashtojnë Kosovën dhe gjuha është vetëm mjet, i cili mund të shërbejë mirë për këtë qëllim. Kjo është dredhi edhe e dogmatëve të standardit, të cilët, duke ruajtur dogmën gjuhësore, vendosin barriera komunikimi me Kosovën dhe synojnë ta mbajnë Kosovën nën një sundim dhe nënshtrim të vazhdueshëm kulturor dhe gjuhësor.

Express: Nuk jeni shumë aktiv së fundmi në jetën publike? Z. Kraja me çfarë po merreni kohëve të fundit?

M.Kraja: Bëj punë institucionale dhe shkruaj letërsi.