Çka duhet të dini për kripën dhe kriposjen e ushqimit?

Nëse ushqeheni mesatarisht, madje edhe nëse i kushtoni vëmendje ushqimit të shëndetshëm, por nëse nuk jeni fokusuar në mënyrë të veçantë në këtë çështje, mund të jeni të sigurt që çdo ditë në trupin tuaj jeni duke futur për së tepërmi kripë – çështja është vetëm nëse teprimi është minimal ose situata është alarmante.

Nëse u takoni atyre që porosisin shpesh nga cateringu, hani shpejt, ushqim të gatshëm ose gjysmë të gatshëm, nëse shpesh merrni sandviçë me proshutë, salsiçe dhe produkte të tjera me mish të thatë ose vuani nga ndonjë sëmundje kronike e kohës moderne (veçanërisht kjo ka të bëjë me tensionin e lartë), është koha për ndryshime serioze në ushqyerje.Sipas përbërjes kimike, kripa është klorid i natriumit, do të thotë përbëhet nga natriumi dhe klori, mineralet të cilat në sasi të vogla janë të domosdoshme për jetën, sepse rregullojnë acidet dhe lidhin lëngjet dhe në këtë mënyrë parandalojnë mpiksjen e gjakut.

Megjithatë, sasia e kripës të domosdoshme për jetë tashmë gjendet në vetë ushqimet që i konsumojmë zakonisht. Nëse e zvogëloni shtimin e kripës gjatë zierjes, gati nuk ka asnjë mundësi për ta tepruar në anën të kundërt. Nëse pikërisht ndodh fenomeni i rrallë i mungesës së kripës, shumë shpejt do ta kuptoni me ngërçin e muskujve dhe dobësimin e përgjithshme të organizmit. Nga ana tjetër, teprica e kripës nuk hetohet menjëherë, por ndikimi i saj akumulohet dhe kështu bëhet më e rrezikshme.

Teprica e kripës ndikon në tensionin e ngritur të gjakut dhe në përgjithësi në sëmundjet e zemrës dhe enëve të gjakut, dëmton veshkat dhe stomakun, ndikon në shfaqjen e osteoporozës, dobëson funksionet e trurit dhe, sipas disa hulumtimeve, rrit edhe shanset për sëmundjen e Alzheimerit.

Kripa përmirëson shijen dhe shërben si konservans dhe problemi nuk është vetëm në kripën e kuzhinës, të cilën vetëdijshëm ia shtojnë ushqimit, por edhe më shumë në kripën e fshehur, e cila gjendet në ushqimin e gatshëm ose gjysmë të gatshëm. Kjo nuk ka të bëjë vetëm me ato që zakonisht i konsiderojmë ushqime të gatshme, por duhet të dimë që kripë ka edhe në konserva dhe kavanoza me perimet të ziera pak, në produktet e furrës dhe qumështit, madje edhe në ushqimet e ëmbla. Shumë nuk e dinë që corn flakes përmbajnë shumë kripë, dhe pse kanë shije të ëmbël prandaj nuk është e vështirë të paramendohet sesa të njelmëta janë produktet e mishit të thatë dhe delikatesat e njelmëta.

Sasia e kripës e mjaftueshme për plotësimin e nevojave ditore është vetëm 1 deri 2 gramë. Por, sikur të konsumonin vetëm kaq, shumica e njerëzve do të ankoheshin për ushqimin pa shije. Prandaj nutricionistët dhe mjekët konsiderojnë që konsumi i përgjithshëm i kripës duhet të kufizohet në 4-6 gramë. Hulumtimet kanë treguar që një amerikan mesatar konsumon madje 15 gramë kripë, do të thotë dhjetë herë më shumë se sasia minimale e rekomanduar, dhe madje tri herë më shumë se sasia e rekomanduar maksimale. Në Evropë gjërat qëndrojnë pak më mirë (10-14 gramë). Nuk keni nevojë të kaloni orë të tëra në kuzhinë ose në mënyrë drastike të ndryshoni mënyrën e përgatitjes së ushqimit për të reduktuar sasinë e kripës. Ekspertët theksojnë që sasia e nevojshme ditore prej 1-2 gramësh tashmë gjendet në ushqimet e zakonshme të cilat rekomandohen në ushqimin e shëndetshëm, dhe që të mos i kriposim aspak më shumë. Për ta përmirësuar shijen të pranueshme janë më së shumti 3-4 gramë kripë në ditë për person, dhe gjithçka më shumë se kjo është e pashëndetshme (por gjithsesi kini kujdes që në atë sasi të përfshini edhe kripën e fshehur në ushqimin e gatshëm që e hani).

Nëse për shkak të stilit të jetesës duheni të porositni ushqim nga catering, është mirë të porositni ushqimet e thjeshta si mishi nga skara, oriz të zier, patate dhe makarona, por gjithmonë kërkoni që ushqimin të mos ua kriposin – vetë do ta rregulloni shijen, dhe jo vetëm me kripë. Duhet pak kohë për ta ndryshuar shprehinë, por zierja klasike me mjaft kripë në fakt maskon shijet tjera – ky është rasti që me ndryshime të vogla të zbuloni shije të reja dhe interesante. Mëlmesat nga bimët janë alternativë, sepse, përveç që forcojnë ndjenjën e njelmësisë, shpesh kanë veçori shëruese dhe kanë shije të ndryshme. Përveç piperit, majdanozit, borzilokut dhe rigonit shumë të njohur për ne, në menynë tuaj përfshini sa më shumë sherbele, rozmarinë, trumzë, kurkumë, curry, xhenxhefil, e të mos flasim për atë që shija intensive mund të arrihet edhe me hudhër, qepë dhe speca djegës.

Perimet pasurojini me vaj kualitativ ulliri dhe uthull. Burim i kaliumit dhe zëvendësim i shkëlqyeshëm për kripë është përgatitja e preferuar makrobiotike gomashio: në një tenxhere të thatë skuqni shkurtimisht kripën dhe farat e susamit në raportin 18 pjesë të susamit në një pjesë të kripës. Pas ftohjes përgatitja mund të qëndrojë rreth dy javë, ndërsa në vend të susamit mund të përdorni edhe farat e elbit. Salca e sojës, e ashtuquajtur shoyu dhe tamari janë të njohur nga kuzhina aziatike, ndërsa sot gjithnjë e më shumë e pranojnë mbështetësit e ushqimit të shëndetshëm. Në miellin për makarona në vend të kripës shtoni pak përqindje të lajthive të bluara (sipas shijes, më së shumti 8-10 për qind) – do të befasoheni se sa të shijshme janë makaronat e tilla.

Në botë si zëvendësim për kripë përdoren edhe bimët e tjera (kryesisht shëruese): gështenja kineze e ujit, rrodhja, portulaca oleracea, pastaj bari dekorativ Imperata cylindrica. Forma e konsumimit janë gjethet e thata ose hiri i mbetur pas djegies së rrënjëve ose gjetheve.

Nëse i dëgjoni këshillat tona, do të përdorni më pak kripë dhe ju rekomandojmë të kaloni në kripë më të shtrenjtë, por shumëfish më kualitative. Kripa e detit është burimi më i mirë, sepse përmban kalcium, magnez, kalium, jod dhe miktronutrien të tjerë natyrorë dhe të vlefshëm. E ashtuquajtura lule e kripës është kripa e parë, më e shtrenjta, por edhe më kualitativja e cila mblidhet në vetë fillimin e kristalizimit nga deti. Nga kripa e gurit, në veçanti kualitative është e kuqja himaliane.